मेरी अधूरी मोहब्बतें....

(11)

...मुहब्बत और बगावत में शिद्दत बहुत जरूरी होता है।

फ़र्क बस इतना-सा कि शिद्दत से किया मोहब्बत अधूरा रहता है और वही शिद्दत बगावत को पूरा बना देती है। बगावत सीखने की हमें जरूरत न पङी...हमारे समझदारी का इतिहास बगावती तेवर से ही शुरू होता है और मोहब्बत तो खैर जमानों से सीखने की चीज़ ही न रही।

लियो ताॅल्सताॅय की कालजयी "वार&पीस" को पढ़ने और समझ लेने की कई असफल कोशिशों के बाद हम एक और कोशिश करने जा रहे थे...हमारे पढ़ाई के गहरे साथी रहे शराब को अब बाबा का परसाद(यानी की गांजा) भी कंपनी देने लगा था। वो दिल्ली के कुख्यात पावर कट की रात थी...हमारे आँखों में बदली की तरह छाये लाल और गुलाबी डोरें मदमस्ती के गर्म और सर्द झोंकों के टकराव की छटा बिखेर रही थी। समझदार प्राणी समंदर के रूख से परिचित होंगे ही...हमारे अंदर का समंदर कब भाटा बना और बिस्तर पर मौनसुनी उल्टियाँ कब बरस पङी...याद नहीं...होना भी नहीं चाहिए...खूबसूरत लम्हे अक्सरहां याद्दाश्त के साथ धोखाधड़ी करते आये हैं। हमारी सुबह हुवी पगली के फोन से...रात बेहोशी में हमने जो ताबङतोङ कई फोन कर डाला था उसे। खैर अब हमारी बेहूदगी को होश और समझ ने परे हटा दिया था सो हमने पगली को मिलने की अर्जी दे डाला।

नेहरू प्लेस मेट्रो स्टेशन...सत्यम सिनेमा...हमेशा की तरह इंतज़ार करती पगली और देर से पहुँचते हम और हमारी आवारगी। पगली को फिल्म देखना था...हमारे पाॅकेट में इतने पैसे नहीं कि दो टिकट खरीदा जा सके...बोनस में ये कि हमारे मुँहबोली बहन का जन्मदिन सो समय भी न था। ये सब जान लेने के बाद पगली अकेले ही फिल्म देखने को तैयार...हमने गुस्से और दर्द को दबाकर टिकट कराया और वहाँ से रूख्सत हुवा। खान मार्केट मैक्डोनाल्ड्स आऊटलेट में भी उधार कर लेने का कीर्तिमान हमें और परेशान कर रहा था...अब मदिरा के मंदिर पर भी उधार करने की बारी थी...चौङे में ये भी किया गया। खुमारी छाते ही पगली से बात किया गया...और उसदिन पगली बिलकुल बरस पङी...साफ़ लहजे में उसने कह दिया कि राज तुम बङे सनकी और इंकलाबी हो...तुम्हारे साथ अब और नहीं रहा जा सकता। फोन कटते ही हम फिर से डायरी को शरणागत थे...

"वो बोली,
तुम जाओ,
मैं रूकती हूँ,
तुम्हारे साथ चलना,
आसां नहीं,
राज...तुम आशिक़ भी बङे इंकलाबी हो।
सच कहता हूँ,
बङे गहरे ताल्लुकात हैं,
इश्क और इंकलाब के,
दोनों ही राहें,
तन्हाई से लबालब,
और करना होता है बेइंतहा बलिदान भी।"

शिद्दत वाली मोहब्बतें अक्सरहां अधूरी रहा करती है। हम कृष्ण नहीं हो सकते...हम मजनूं नहीं होना चाहते...हम बस गुमनाम पर पूरी होनेवाली मोहब्बतों का किरदार होना चाहते हैं, पर वक्त पर किसका जोर चल सका है? नेताजी के नाम को शराब से सींचने का कूफ़्र हमारे हिस्से पङने का आदेश बेरहम वक्त ने दे ही दिया...और उसने इस राज और उसकी पगली को यादगार मोहब्बतिया किरदार भी बना देना चाहा।

आखि़रकार कौन टाल सका है "उसकी" मर्जी?

(जारी...)

:- Raj Vasani.... 😉☺

मेरी अधूरी मोहब्बतें....

(10)

सारे मर्द बिस्तर पर दशरथ क्यों हो जाते हैं?
मतलब?

मतलब यही कि सारे मर्द बिस्तर पर दशरथ क्यों हो जाते हैं?
देखो, पहेलियाँ हम नहीं समझ पाते हैं। साफ-साफ कहो।

समझ नहीं पाते या समझना नहीं चाहते राज बाबू?
दोनों ही। खैर, अभी समझाओ।

मतलब यही कि सारे मर्द बिस्तर पर वो तमाम वादे कर देते हैं, जो सच में कर पाना उनकी औकात के बाहर होती है।
क्या इसे अपनी आलोचना समझें?

तुम्हें जो समझना है समझो। मैं अपनी बात कह चुकी हूँ।
कौन सा वादा पूरा नहीं किये हैं, हमें भी तो मालूम हो?

तुम्हारे तकिये से लेकर दरवाजे तक और बाहर छत पर दरवाजे से लेकर बाथरूम तक, दीवार से सटी बोतलों की जो तीन कतारें हैं, वो तुम्हारे धोखे के दस्तावेज हैं राज बाबू।
ओह्ह प्लीज...अब फिर से वही रामकहानी मत शुरू करो।

प्लीज, राम को तो बदनाम मत करो। यह राज़कहानी है। तुम्हारे अन्दर इतनी हिम्मत भी नहीं है कि अपनी कहानी सुन सको।
क्या चाहती हो तुम?

जाने भी दो। तुम्हारे वश से बाहर की बात है और तुमको झूठा होते देखना मुझे पसंद नहीं।
हमेशा झगड़ने के बहाने खोजते रहती हो। हम बिना लड़े नहीं रह सकते?

रह सकते हैं...क्यों नहीं रह सकते!
फिर?

फिर यही कि छोड़ दो इसे।
यह आदत हो गयी है।

बुरी आदत बोलो। इस हराम चीज़ को इतनी तवज्जो क्यों दे रहे हो?
आदतें हमेशा बुरी होती हैं मेरीजां। अच्छा सिर्फ वही जो आदत नहीं है।

फिर तो मैं भी बुरी हूँ ना?
नहीं बाबू। तुम रूह की ज़रुरत हो, आदत नहीं।

ज्यादा बनो मत। बात घुमा दिए।

कुछ देर कमरे का वातावरण एकदम शांत था। इतना कि छिपकलियों की चाल भी सुनी जा सके। बहुत देर तक चुप नहीं रह पाना पगली की आदत थी। हालाँकि हमें खामोश ‘वो’ बहुत भाती थी, लेकिन वही बुरी आदत...वक़्त-वक़्त पर सभी को निराश करती ही है।

हाँ, तो मैं क्या कह रही थी?
कुछ भी तो नहीं।

हैं? बनोगे?
ठीक है..बोलो।

राज, मेरी बात सीरियसली सुनना। लोग प्यार में क्या-क्या नहीं छोड़ देते। कितनी कहानियाँ पढ़ी हूँ। लोगों ने राजपाट तक छोड़ दिया। कईयों ने ज़िन्दगी छोड़ दी। तुम मेरे लिए शराब नहीं छोड़ सकते?
सुनो बाबू, वैसे तो अभी बहस करने का मन बिलकुल नहीं था, लेकिन तुम मानोगी नहीं तो बोल रहा हूँ। अब हम जो बोलें उसे भी ध्यान से सुनना। कई बार समझाए हैं न कि मोहब्बत पढ़कर नहीं की जाती। हम तो यह भी पढ़े हैं कि लोग प्यार में माशूक़ को तमाम बुराईयों के बावज़ूद अपना लेते हैं।

तुमसे तो बहस करना ही बेकार है। मैं बहस में नहीं जीत सकती तुमसे लेकिन इतना याद रखना कि एकदिन तुम्हें छोड़कर बहुत दूर चली जाऊँगी। मेरी आवाज़ भी नहीं सुन पाओगे।

जब बातें बढ़कर यहाँ तक जा पहुंचे, तब सबकुछ एकदम भारी-भारी हो जाता है। हवाएँ इतनी भारी कि फेंफड़े साँस लेने में फड़फड़ाने लगें। खुद का जिस्म इतना भारी कि कमर उसे टिकाने से इंकार करने लगे। जिस्म का पानी इतना भारी कि पलकें उसे थामने से बगावत करने लगें।

उसकी आखिरी बात को सोचकर ऐसा ही कुछ-कुछ होने लगा था। हम औंधा लेटकर तकिये को नमकीन कर रहे थे...कमरे का मौसम उदास हो चला था...वक़्त से थक कर सूरज भी निढाल हो चला था...घिरते अँधेरे से यूँ मालूम होता था कि खिड़की की देहरी पर क़यामत दस्तक दिये जाती है....

(पुराना, जो की आदतानुसार अटक गया था मैं , आज फिर से... संपादन की जरूरत बहुत कम पड़ी। यह उन चुनिंदा लिखावटों में से है जो हम लिखे और हम ही खुद बार-बार पसंद किये, बार-बार याद किये। वैसे, अब यह और भी नायाब हो चला है, धरोहर सरीखा। आगे जारी...)

:- Raj Vasani.... 😉😃

...શબ્દોને અનેક અર્થોં હોય છે...!!!

...અને "પ્રેમચંદ અને જયશંકર પ્રસાદ" એક કાર્યક્રમો મળ્યાં. પ્રેમચંદે જયશંકર પ્રસાદને ટોક્યાં, કે "પ્રભુ આ જે આટલી" કલિષ્ટ ભાષામાં" આપ લખો છો એનો શું ફાયદો...??? મોટી આબાદીને આ સમજમાં પણ નહીં આવતું હોય." અને જયશંકર બાબુએ ટકેલો જવાબ આપ્યો, "હું રીક્ષાવાળાઓ માટે નથી લખતો...!!!"

જ્યારે આ પ્રસંગનો ઉલ્લેખ સાંભળ્યો હતો તો બહું અજીબ લાગ્યું હતું. જયશંકર પ્રસાદ પસંદીદા કવિ રહ્યાં છે અને આ રીતનો વર્તાવ, વિચારીને પણ ખરાબ મહેસૂસ થઈ રહ્યું હતું. પછી એકવાર નામાલૂમ કોને વાંચ્યા. બકૌલ નામાલૂમ, "હું જે લખું છું એના માટે જવાબદાર છું, એના માટે નહીં કે જે તમે સમજો છો." અને જચ્ચી હતી આ વાત...!!!

કેટલાક દિવસો વધુ વીત્યાં. ફેસબુકનો દૌર આવ્યો. "દૌર નો અર્થ સાફ કરી દઉં, કે જ્યારે દર ત્રીજો વ્યક્તિ સાહિત્યકાર અને દર ચોથો વ્યક્તિ વિચારક થવા લાગ્યો છે." કેટલાંક મારી સાથે થયેલાં અનુભવો જોયાં, કેટલાંક બીજાઓની સાથે થતાં જોઈને ગણિત કર્યું. ખૈર... આ બધી વાતો બાદમાં...!!!

"દરેક માનવીની વૈચારિકી ની નિર્માણની એક પ્રક્રિયા હોય છે." ઠીક એજ રીતે એના વૈચારિક પ્રાગટ્યની પણ પ્રક્રિયા હોય છે. ચરણબદ્ધ પ્રક્રિયા. કંઈ પણ અચાનક નથી હોતું આમાં. કંઈક લખવામાં આવ્યું છે, એની પણ કહાની છે. આ શરૂઆત તો કતઈ નથી, ક્યાંક વચ્ચેની કડી઼ ભર છે...!!!

બધાએ વાંચી હશે એ કહાની. કેટલાક આંધળા લોકો હતાં. હાથીની વિશે ઘણું સાંભળ્યું હતું બધાએ, કે એ મોટો હોય છે. એક દિવસે માલૂમ પડ્યું કે ગામમાં આવ્યો છે. બધાને મહેસૂસવું હતું ભાઈ. કોઈએ સૂંઢ પકડી, કોઈના હિસ્સે કાન આવ્યો, કોઈ પૂંછડી પકડીને રહી ગયાં, કોઈ પગમાં જ અટવાઈને રહી ગયાં. પરિણામ એ થયું કે, કોઈને હાથી સાંપ, કોઈને દોરડું, કોઈને સૂપ, કોઈને કેળાનાં તણા જેવો લાગ્યો...!!!

ફેસબુક પર એ મહેસૂસ થયું, કે અહીં પણ હાલાત એજ ગામ જેવા છે. માત્ર ફેસબુકને જ શું કામ દોષ આપવો....??? બહાર પણ હાલત કંઈ સારી નથી જ...!!!

એક ઉદાહરણ છે. ફરીથી પ્રિય ગાંધીનું જ આપું છું. "ગાંધી હાથી સરીખું વ્યક્તિત્વ." આંધળાઓનાં મુલ્કમાં ઢીંઢોરો પીટાયો કે ગાંધી આવ્યો છે. આંધળાઓ એ ઘેરી લીધો બિચારાને. હવે આગળ થયું એ, કે કોઈને ગાંધી ચરિત્રહીન જાણ પડ્યો, કોઈએ કહ્યું કે ગાંધી તો અંગ્રેજોનો દલાલ, કોઈ બોલી પડ્યાં કે, એ તો "મીંયાવાદી" હતો,ત્યાં જ એક વધુ આંધળાનો અવાજ આવ્યો, કે ગાંધી "એક નંબરનો સાંપ્રદાયિક હિન્દુ હતો." સમસ્યા આંધળાઓની સાથે હતી. કોઈએ ગાંધીને સમગ્ર જોયો જ નહોતો. કોઈએ પૂંછડી પકડીને ગાંધીની પરિભાષા નક્કી કરી લીધી, કોઈએ સૂંઢને જ આખો ગાંધી સમજી લીધો...!!!

હાલમાં જ જ્યારે વિમુદ્રીકરણ ની આલોચના કરતાં ફેસબુક પર કંઈ લખ્યું હતું. હાલને જ નવેમ્બર માની લેવામાં આવે. કેટલાય લોકોએ શેયર કર્યું. એક રાષ્ટ્રવાદી ભાઈએ પોતાની દિવાલે ચોંટાડ્યું. ત્યાં કેટલાય મઠ્ઠાંધીશોનો મેળો યોજાયો. એ બેવકુફોંએ મને ક્યારેય વાંચ્યો નહીં હોય ઢંગથી. રત્તીભર પણ સમજ્યો નહીં હોય મને, પણ એટલાં દાવાની સાથે મને વામપંથી કહી રહ્યાં હતાં, કે એમને "ક્યુટ" જેવું કહી દેવાનું પણ મન થઈ ગયું હતું. એક તો મહાપ્રભુ "JNU" માં મારૂં ભણતર હોવાનો દાવો કરીને બધો દોષ બિચારી "જાનું" પર થોપી દીધો હતો. હું એકદમ હૈરાન હતો કે અરે ઠીક છે, બેચલર ઓફ હિસ્ટ્રી માટે ચુંટાણો હતો પણ ભણ્યો ક્યારે...??? એક પ્રિયબંધું (નામ નથી ઉલ્લેખતો.) , એ એની વોલ નો "વાકયો" (બનાવ) છે. ચંદ રોજ પહેલાં પણ આ જ રીતનો મામલો હતો. ત્યાંનાં SS (સ્ક્રીન શોટ.) મોકલ્યા હતાં કેટલાક મિત્રોએ. એક મિત્રે ટીપ્પણી કરી હતી કે હું નક્સલી છું, અને જાન બચાવવા માટે આમ તેમ રખડતો રહું છું. લગભગ વર્ષ ભર પહેલાં આવા જ એક મામલામાં કોઈએ દાવો કર્યો હતો, કે કોલેજ-સ્ટડી વગેરે કંઈ કરતો નથી, ફેસબુક પ્રોફાઈલમાં સાચ્ચું-ખોટું લખી નાખ્યું છે. અહીં પણ એજ આંધળા અને હાથી વાળો મામલો હતો...!!!

હવે આવું છું ચરિત્રહીન વિમર્શ પર. જેમણે લખ્યું હતું એના પર અથવા તો એમ કહીએ કે જ્યાંથી વિમર્શને હવા લાગી, એને કેટલા લોકો ઢંગથી વાંચી શકે છે...??? વાંચવાનો અર્થ રીડીંગ દેવાનું નથી હોતું, એ સ્પષ્ટ રહે તો સારૂં છે. એક ભાઈએ ઈનબોક્ષમાં મોકલી હતી એ પોસ્ટ. કંપનીએ કામ કરતાં ટુકડાંઓમાં વાંચી હતી પછી ત્યારે. મેં એમજ કહ્યું હતું કે ભાઈએ લખ્યું છે તો આની પહેલાંની કેટલીક પોસ્ટ વાંચવી પડશે. વગર આ કર્યે સમજવાની કોશિશ અપર્યાપ્ત હશે. મને ખબર હતી કે હું સાચ્ચો છું. ખુબ દુરદ્રષ્ટા હોવાનો દાવો તો નથી પરંતુ એ જરૂર છે કે આંખો એકદમ સજાગ રાખી છે. અહીં પણ ઠીક આંધળા અને હાથી વાળો મામલો થયો...!!!

બાકી,
એક બાળકનો જબ્બર આદેશ હતો, કે હું ક્યારેક "કેવી રીતે લખવામાં આવે" એના પર લખું. તો સાંભળ વત્સ, આ બહું જટીલ વિષય છે, અને હું કોઈ લેખક-વેખક નથી. બાવજુદ આદતાનુસાર ભર ક્ષમતા મદદ કરીશ જ.

સૌથી પહેલાં તો એ નક્કી કરો, કે તમે લખી કોના માટે રહ્યાં છો. પાઠક વર્ગ નક્કી કરી લેવો જરૂરી છે. મસલન એ કે પરિક્ષામાં લખી રહ્યાં છો તો પાઠક તમારો નક્કી છે, વીક્ષક જ હશે. છાપામાં લખી રહ્યાં છો તો દાયરો વિસ્તૃત હશે. ફેસબુક પર લખી રહ્યાં છો તો દાયરો બનાવવો પડશે...!!!

(ખૈર...!!! અધિક લોડ ન લેતાં-લેતાં બસ એટલું જાણો કે, પહેલાં પાઠક અને એની પાચન ક્ષમતા માપી લેવી. શેષ જ્ઞાન આપું છું ક્યારેક ફુર્સત થી...!!!)

#જમાલોક્તી.... માં પૈલાત્મક કારવાઈ...!!!